سوتک گلی-
پرچم به عنوان یک نماد ملی بخش مهمی از تاریخ هر سرزمین است که باید برافراشته بماند.
پرچم یا درفش شهداد، در کاوش های باستان شناسی به سرپرستی مرحوم علی حاکمی در سال ۱۳۵۰ کشف شد. قدمت پرچم شهداد به هزاره سوم قبل از میلاد می رسد و باستان شناسان درفش شهداد را قدیمی ترین پرچم جهان نامیده اند. این پرچم، با طراحی خاص، نمایانگر ارزش‌ها و تاریخ طولانی ایران و از اهمیت فراوانی برخوردار است.
پرچم شهداد شامل یک صفحه مربع شکل فلزی از جنس مفرغ به ابعاد ۲۳ * ۲۳ سانتیمتر است که به وسیله ۲ قلاب متحرک فلزی به میله ای به طول ۱۱۹ سانتی متر متصل می شود بر بالای میله درفش؛ مجسمه عقاب، با بال های گسترده قراردارد. صفحه اصلی باقابی فلزی نسبتا ضخیم محصور شده است. میله پرچم روی پایه فلزی هرمی شکل مربع القاعده ای نصب شده است.
آن چه که در درفش شهداد دیده می شود، قلمزنی بر روی فلز و استفاده از ترکیبی به نسبت پیچیده از نقوش انسانی،حیوانی، گیاهی و هندسی است.
نقوش ایجاد شده بر درفش شهداد به شیوه قلمزنی و با ایجاد شیارهای به نسبت عمیق انجام گرفته است.
درفش شهداد مملو از تصاویر روایی، طبیعی و نمادین است. مرکز درفش که بیشترین توجه را به خود جلب می کند به الهه یا از دید برخی صاحب نظران پادشاهی با موهای بلند که بر یک صندلی نشسته، اختصاص داده شده است.
پادشاه یا الهه که عامدانه بزرگتر از بقیه نقوش در نظر گرفته شده، دست چپ خود را برای گرفتن شیی ای)احتمالاًجام( از شخص روبروی خود دراز کرده است.
تصویر روبروی الهه یا پادشاه زنی را نشان می دهد که روبروی او بر روی زمین نشسته است.
در مقابل این زن سبویی قرار دارد و در دست راست او جامی که به الهه یا پادشاه تقدیم می شود.
در پشت زن، تصویر کوچکی احتمالاً مربوط به ندیمه ای بر زمین نشسته قرار دارد که سبوی دیگری را آماده و به زن تقدیم می کند.
در مقابل پاهای الهه یا پادشاه تخت نشین نیز تصویر کوچکی از یک خدمتکار در نظر گرفته شده که دست خود را به سوی مرد بلند کرده است.
به غیر از این چهار نفر، شخص پنجمی به حالت ایستاده با شیئی در دست شبیه عصا، پشت الهه یا پادشاه تخت نشین قرارگرفته است.
با توجه به آن چه از نقوش برجسته این دوران سراغ داریم. احتمالاً این شخص فردی صاحبِ منصب و مقام است.
در بالای پرچم، نقشی از خورشید نیز دیده می شود. این احتمال وجود دارد که در قسمت شکستگی کنار تصویرخورشید، تصویر ماه هم بوده باشد.
حاشیه بالا و پایین درفش شهداد با نقوش اصطلاحاً گیس بافت تزیین شده است. می توان این نقوش را مسبک شده (ساده شده) نقش دو مار در هم تنیده دانست. مار حیوانی است که در تفکر این دوران خصوصا در جنوب غرب فلات ایران در ارتباط با ماورا بوده و وجهه ی مذهبی داشته است.
این نقش تزیینی با هرچه مسبک تر شدن، از نظر محتوایی با نقش دو مار درهم تنیده فاصله گرفته و صرفاً کاربرد تزیینی می یابد. همچنین این نقوش با توجه به نقوش باغ مستطیلی شکل به جریان آب نیز تشبیه شده اند.
حدود یک سوم از سطح پایینی درفش شهداد به صحنه دو شیر در کمین گاو کوهاندار اختصاص یافته است. این صحنه دارای معنایی نمادین است. در دوره های جدیدتر خصوصا دردوره هخامنشی از چنین مضامینی به منظور رخدادهای نجومی استفاده شده و حمله شیر به گاو را نمادی از وارد شدن خورشید در صورت فلکی حمل)بره) که همان برج اول خورشید و همزمان با آغاز فصل بهار و ترازی بهاری )اعتدال ربیعی( است، می دانستند. بنابراین تصویرهای موردبحث می تواند نمایانگر تغییر فصل، رسیدن بهار و جشن نوروز باشد.
در نیمه پایین پرچم شهداد، در طرف چپ یک درخت نخل و در طرف راست دو درخت دیگر که احتمالا کنار (از برگهای آن، سدر تهیه می شود) قراردارد.
با توجه به نمونه های فراوانی که از تصویر درختان نخل در آثار این دوره خصوصا مهره ها به دست آمده می توان به اهمیت این درخت هم از نظر تامین معاش و هم دیدگاه نمادین پی برد.
به طورکلی می توان سه ساختار مجزا و یک طرح حاشیه ای را در پرچم شهداد مشاهده کرد.
ساختار اصلی شامل انسان هایی است که در پرچم دیده می شوند، الهه یا پادشاهی که بزرگ تر از تمامی نقوش پرچم درنظر گرفته شده و بر تخت نشسته، زنی که روبروی او بر زمین نشسته و جام را به او می دهد، شخصی که پشت مرد تخت نشین با جسمی عصا مانند ایستاده، ۲ شخص دیگر)احتمالاً ندیمه( که مشغول انجام وظایف خود هستند و خورشیدی که بر بالای این صحنه قراردارد.
ساختار دوم مربوط به صحنه زیرین یعنی دو شیر که از دو طرف در کمین گاوی کوهاندار نشسته اند می شود. همان طور که قبلاً اشاره شد، حضور این صحنه در این پرچم معنایی نمادین دارد. اما این که آیا به تغییر فصل و آغاز بهار اشاره دارد را نمی توان به صورت قطعی مشخص کرد.
ساختار سوم مربوط به درختان و مستطیلی می شود که در دو طرف صحنه اصلی قرارگرفته اند. حضور این درختان نمایانگر ارزش آنهاست. ارزشی که همخوانی بیشتری با تامین معاش دارد.
این احتمال وجود دارد که اهمیت دادن به این نوع از درختان در شهداد به نوعی به فرهنگ تبدیل شده است.
مستطیل هم باغ شطرنجی با ۱۰ بخش یا کرت است. طرح موجدار هم از سوی برخی به عنوان امواج آب و از سوی برخی به عنون مارهای در هم تنیده تفسیر شده است.
از دید برخی صاحب نظران برای مستطیلی که در کنار درختان نقش شده نمی توان تفسیر مشخصی ارایه کرد. به این ترتیب تفاسیری مانند باغ و یا معبد قابل قبول نیست. طرح حاشیه ای نیز مربوط به طرح مسبک مارهای به هم پیچیده می شود که در اینجا صرفاً کابردی تزیینی برای حاشیه ی بالا و پایین پرچم دارد.
مهمترین اثری که از شهداد به دست آمد مربوط به قدیمی ترین پرچم شناخته شده در جهان است. با توجه به نقوش متنوعی که بر روی این پرچم دیده می شود، می توان آن را نمادی ازتمئن کهن شهدادو تاریخ عظیم ایران زمین دانست. نمادی که پیام حاکمیت پادشاهی که احتمالاً برای خود مقام ماورایی قایل است را به همگان می دهد. پرچمی که در روزگارخود، به دور از زنگارهایی که گذر زمان بر آن ایجاد کرده، بسیار گویا و باشکوه بوده است.
پس از کشف این پرچم در شهداد کرمان توسط باستان‌شناسان در سال‌های گذشته، این پرچم به دلیل ارزش بالا و قدمت دیرینه‌ای که دارد به‌عنوان یکی از آثار مهم و تاریخی کشور شناخته شد. این پرچم بعد از بررسی از شهداد به تهران انتقال داده شده و در موزه ملی ایران در خیابان امام خمینی تهران نگهداری می‌شود. امروزه صفحه برنزی (مفرغی) درفش به جهت گذر زمان و زنگ زدگی، سبز- آبی رنگ شده است.
خانه سنتی کاشکیلو ماکت قدیمی ترین پرچم جهان را که در فاصله چند صدمتری این خانه کشف شده است را ساخته است. این ماکت با پایبندی به جزئیات پرچم اصلی و حتی با رنگ و ظاهری کنونی آماده و در معرض دید قرار گرفته است.
پرچم شهداد، علاوه بر اهمیت تاریخی و فرهنگی خود، به‌عنوان یک نماد افتخار و هویت ملی شناخته می شود.
شهداد در ۹۱ کیلومتری شهر کرمان در همسایگی بیابان لوت واقع است.